نوآوری در مدل کسب و کار به ندرت به صورت تصادفی رخ می دهد، از سوی دیگر این نوع نوآوری در انحصار نوابغ عرصه کسب و کار هم نیست.این نوع نوآوری را می توان مدیریت نمود، از طریق فرآیندها سازمان دهی کرد و از آن درجهت ایجاد رشد چشمگیر در پتانسیل خلاقانه سازمان بهره برداری نمود.
خاستگاه نوآوری در مدل کسب و کار، یکی از این چهار هدف است:
- پاسخ گویی به نیازهای موجود و برآورده نشده بازار
- ورود فناوری ها، محصولات یا خدمات جدید به بازار
- بهبود، جهش یا ایجاد تحول در بازار با یک مدل کسب وکار بهتر
- ایجاد یک بازار کاملاً جدید
در سازمان ها با قدمت زیاد، تلاش های نوآوری در مدل کسب و کار عموماً بازتابی از مدل و ساخار سازمانی موجود هستند. محرک این تلاش ها، معمولاً یکی از این چهار مورد است:
- وقوع بحران در مدل کسب و کار موجود(در برخی از موارد، در شرف نابودی قرار داشتن سازمان)
- تعدیل، بهبود و یا دفاع از مدل موجود به منظور تطبیق با محیط درحال تغییر
- ورود فناوری ها، محصولات یا خدمات جدید به بازار
- آماده شدن برای آینده با کاوش و آزمودن مدل های کسب و کار کاملاً جدیدی که ممکن است در نهایت با مدل های موجود جایگزین شوند.
مسئله چالش برانگیز این است که علیرغم همه تلاش هایی که برای بکارگیری فرآیندی مشخص برای نوآوری می شود، نوآوری در مدل کسب و کار غیرقابل پیش بینی و بسیار نامنظم است. این موضوع نیازمند توانایی مدیریت شرایط عدم قطعیت و ابهام، تا زمان ظهور راه حل خوب می باشد. البته رسیدن به این راه حل ممکن است بسیار زمان بر باشد. مشارکت کنندگان بدون اینکه انتظار دست یابی خیلی سریع به راه حل نهایی را داشته باشند، باید وقت و انرژی زیادی را برای بررسی گزینه های مختلف صرف کنند. پاداش زمان صرف شده، به احتمال زیاد مدل کسب و کار جدید و قدرتمندی خواهد بود که رشد آینده را تضمین می کند. این رویکرد را "نگرش طراحی" نام دارد که با نگرش تصمیم که در مدیریت کسب و کار سنتی غالب است، تفاوت دارد. گرچه در گرایش به طراحی، ارائه یک راه حل برجسته دشوار است، اما زمانی که یک بار انجام شود، با انتخابی بدیهی و ساده مواجه هستیم . اما در نگرش تصمیم، ایجاد راه حل های مختلف آسان بوده، اما انتخاب بین آنها دشوار است.
این تفاوت بویژه در نوآوری در مدل کسب و کار کاربرد دارد. فرآیند طراحی مدل کسب و کار پیشنهادی پنج مرحله دارد که در ادامه به آنها اشاره می گردد:
1)آماده سازی:
مهمترین فعالیت های مرحله اول عبارتند از: مشخص کردن اهداف پروژه، آزمودن ایده های مقدماتی کسب و کار، طرح ریزی پروژه و تشکیل تیم. شکل گیری اهداف، باتوجه به نوع پروژه متفاوت است اما منطق، محدوده پروژه و اهداف اصلی را پوشش می دهد. فعالیت حیاتی دیگر تشکیل تیم پروژه و دست یابی به افراد و اطلاعات مناسب می باشد. افردی باتجربه گسترده مدیریتی و صنعتی، ایده های تازه، شبکه های ارتباطی مناسب وتعهد عمیق به نوآوری در مدل کسب و کار برای ساختن تیم، مطلوب باشند.
2)شناخت:
این مرحله شامل ایجاد درکی صحیح از فضایی است که مدل کسب و کار در آن تکامل می یابد. بررسی محیط مدل کسب و کار، ترکیبی از فعالیت ها شامل تحقیق بازار، مطالعه و مشارکت مشتریان، مصاحبه با خبرگان آن حوزه و به دست آوردن تصویری اجمالی از مدل های کسب و کاررقبا می باشد.
3)طراحی:
چالش کلیدی در طول مرحله طراحی، تولید مدل های جدید و برجسته و ارتباط با آنهاست. در این مرحله، تفکر بدون حد و مرز عامل حیاتی موفقیت است. برای خلق ایده های راه گشا و خلاقانه، اعضای تیم در طول زمان ایده پردازی باید توانایی رهاسازی ذهن خود از وضعیت کنونی را داشته باشد. فعالیت ها در این مرحله شامل: طوفان فکری، نمونه سازی، آزمایش و انتخاب است.
4)پیاده سازی:
در این بخش به پیاده سازی مدل کسب و کار خوددر محیط واقعی می پردازید. در واقع زمانی که به پایان طراحی مدل کسب و کار رسیدید، شروع به ترجمه آن در قالب طرح پیاده سازی منید. این موضوع دربرگیرنده تعریف تمام پروژه های مرتبط، مشخص کردن مقاطع زمانی مهم، سازماندهی ساختارهای قانونی، آماده سازی بودجه تفصیلی و نقشه راه پروژه است.
5)مدیریت:
برای سازمان های موفق، خلق مدل کسب و کار جدید یا بازاندیشی در مورد مدل موجود، فعالیتی موردی نیست. این کار پس از پیاده سازی ادامه می یابد. مرحله مدیریت، فعالیتی مستمر است که در آن به ارزیابی مدل و بررسی محیط پرداخته می شود و هدف از آن درک اثری است که نیروهای خارجی ممکن است در بلندمدت بر مدل داشته باشند.
اگر حل مشکلات امروزی انسان نیازمند تفکر مجدد در این مورد باشد که ارزش چگونه و برای چه کسی باید خلق شود، نوآوری در مدل کسب و کار اصلی ترین وسیله برای سازماندهی و گفتگو پیرامون این تفکر جدید و پیاده سازی آن است. نوآوری در مدل کسب و کار یکی از مؤثرترین و درعین حال کم استفاده شده ترین راه ها برای ایجاد رشد پایدار سود، توسعه اقتصادی و ایجاد بازارها و صنایع جدید است.
